تاریخ در دستهبندی علوم، جزئی از شاخههای علوم انسانشناسی محسوب میشود، بر این مبنا میتوان تصویرسازی تاریخی را نیز جزو زیرشاخههای تصویرسازی علمی به شمار آورد.
به تصویر کشیدن تاریخ تمدن، فرهنگ، آداب و رسوم و جنگ بین دولتها و ملتها از وظایف یک تصویرگر تاریخی به شمار میرود. به منظور نمایش یک رویداد تاریخی، توجه به طراحی شخصیتها، نوع پوشش و لباس، طراحی دکوراسیون و فضاسازی، و همچنین آشنایی با ابزارآلات و فناوریهای مربوط به دورههای تاریخی، از ملزومات تصویرسازی تاریخی محسوب میشود. بر این اساس، تسلط بر طراحی آناتومی، معماری، پرسپکتیو و همچنین رنگ-شناسی، عناصر اصلیِ مهارت در تصویرگری تاریخی را تشکیل میدهند.
بررسی علم تاریخ
از نگاه بیشتر اندیشمندان، تاریخ، مفهومی انتزاعی است که دو معنا از آن استنباط میشود؛ گاه صرفاً ناظر به وقایع گذشته است که به آن تاریخ گفته میشود و گاه معطوف به مطالعه و بررسی وقایع است که به آن علم تاریخ میگویند.
بنابراین، تنها در صورتی میتوانیم بگوییم که تاریخنگار یا نویسنده، اثری علمی از خود بجا گذاشته است که او علاوه بر شرح وقایع تاریخی، به تحلیل و بررسی آن وقایع نیز بپردازد و با علم و نگاهی جامعهشناختی و انسانشناسانه به محتوای اثر خویش بنگرد و ضمن گزارشِ داستانها و وقایع تاریخی، علت وقوع آن حوادث را تحلیل کرده، حتی به پیامدهای مثبت و منفی آنها نیز اشاره کند.
طراحی کاراکتر در تصویرسازی تاریخی
در طراحی کاراکترهای یک موضوع یا داستان تاریخی، توجه به نژاد، آرایش مو و صورت و همچنین نوع پوشاک از مهمترین وظایف یک تصویرگر تاریخی محسوب میشود. بنابراین، تصویرگران تاریخی باید پیش از آغاز کار، به تحقیق و پژوهش بپردازند و یا از کمک و مشاورۀ یک باستانشناس خبره بهرهمند شوند.
در زمینه طراحی لباس، کتابها و مقالات معتبری وجود دارند که میتوان از آنها بهره گرفت. به عنوان مثال میتوان به کتاب «هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی» نوشته خانم مهراسا غیبی اشاره کرد.
در این کتاب عنوان شده است که «به طور کلی بررسی داستان تاریخی پوشاک، بدون بررسی تمدن و تاریخ اجتماعی و اعتقادی بشر، امکانپذیر نیست. از این رو ناگزیریم که سیری در تاریخ سیاسی و اجتماعی انسان داشته باشیم تا بتوانیم در کنار آن به چگونگی تحول تنپوش اقوام ایرانی از کهنترین زمان تاکنون بپردازیم؛ زیرا پوشاک، نمایانگر تحولات یک جامعه و در عین حال بیانگر تفاوتهایی است که میان اقشار آن جامعه وجود دارد.
هرگاه ما بتوانیم تغییر و تبدیل انسان جنگلی و غارنشین را به انسان متمدن و هوشمند امروزی مورد بررسی قرار دهیم، تا اندازهای خواهیم توانست به چگونگی پوشاک او وعلل تغییر فرم آن پی ببریم و این حاصل نمیشود مگر به کمک علم مردمشناسی تاریخ از طریق باستانشناسی.
پیش از تاریخ و تاریخ متکی به باستانشناسی است. باستانشناسی خود دنبالۀ تاریخ طبیعی است. با کمک باستانشناسان میتوان مراحل پیشرفت بشر را در دورههای پیش از تاریخ و دوران تاریخی تعقیب کرد.باستانشناسان نیز از طریق مدارک و اسناد مکتوب (در نقاطی که خط مورد استفاده قرار گرفته است) و یا از طریق آثار باقی مانده نقاشی، مجسمه، نقش برجسته (البته در نقاطی که خط دیرتر کاربرد یافته)، اطلاعاتی را در اختیار ما قرار میدهند.
بنابراین مطالعه و تحقیق دربارۀ پوشش تن آدمیان از آغاز تا امروز مستلزم مطالعه و تحقیق دربارۀ چگونگی متحول شدن بشر و محیط زیستش و اوضاع اجتماعی و فرهنگی او و به طور کلی متمدن شدن اوست و این سیر تاریخ و پیش از تاریخ را میطلبد.»
علوم جغرافیا و باستانشناسی در تصویرسازی تاریخی
نکته مهم دیگر در تصویرسازی تاریخی، پرداختن به محیط زیست و نوع معماری در یک روایت تاریخی است. در بسیاری از مواقع، تصویرسازی تاریخی با تصویرسازی باستانشناسی و همچنین دانش جغرافیا در هم میآمیزند تا مخاطبان به یک دید همه جانبه و کامل از آن واقعه تاریخی دست یابند. بنابراین، تصویرگران تاریخی از یک سو موظف به بازسازی اشیا و آثار معماری بجا مانده از یک دورۀ تاریخی خاص و از سوی دیگر مسئول اجرا و نمایش دقیق اکوسیستم یا فضای زیستی در دورههای مختلف تاریخی هستند. گاه خود تصویرگر با کمی تحقیق و پژوهش میتواند به منابع مورد نیاز دست یابد، اما در مواردی که پیچیدگیهای موضوع، بسیار فراتر از دانش یک تصویرگر است، مشورت با یک باستانشناس و جغرافیدان خبره ضروری به نظر میرسد.
با توجه به موارد فوق در باب اهمیت پوشاک، محیط زیست، باستان شناسی و معماری در تصویرسازی کتب تاریخی، به این نتیجه میرسیم که تصویرگران تاریخی، گاه مسئولیتی به مراتب سنگینتر از نویسندگان یا تاریخنگاران را به دوش میکشند. زیرا در بسیاری از مواقع، نویسنده برای شرح یک واقعه تاریخی و یا تحلیل آن، اشارهای به نوع پوشاک، معماری یا اکوسیستم حاکم بر آن نمیکند. در این شرایط، نقش هنرمند در ایجاد یک چشمانداز واقعی از تاریخ گذشتگان، بسیار پررنگ و حیاتی و شایستۀ توجه است.
کاربرد تصویرسازی تاریخی
تصویرگران تاریخی در رسانهها و پروژههای مختلفی دعوت به همکاری میشوند، ازجمله کتابهای تاریخی، مجلات، موزهها، کتابهای درسی و پیشتولید انیمیشن و فیلمهای تاریخی. بسیاری از هنرمندان در سراسر دنیا به صورت تخصصی به این حرفه اشتغال دارند و به تناسب اهمیت و پیچیدگیهای موضوع، قراردادها و دستمزدهای متفاوتی نیز برای آنها در نظر گرفته میشود.
منابع:
والش، ویلیام هنری (1363). مقدمهای بر فلسفهٔ تاریخ. مترجم: ضیاءالدین علاییطباطبائی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
غیبی، مهراسا (1387). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: انتشارات هیرمند.