.
گفتگو با کیانوش غریب‎پور_ قسمت اول

مهدی عبداله‎زاده

***

.
با تمام شدن مرحلۀ انتخاب آثار ششمین دوسالانۀ تصویرگری باز هم با کیانوش غریب‎پور دبیر دوسالانه گفتگویی را ترتیب دادیم تا از جزئیات بیشتر انتخاب آثار و برنامه های بعدی دوسالانه آگاه شویم.

.
- آقای غریب‎پور حالا که مرحلۀ انتخاب آثار دوسالانه را پشت سرگذاشته‎اید شرایط آن را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

.

به شدت سخت و پر اضطراب بود؛ بنا به دو عامل: اول، با وجودی که از اهمیت و ابعاد دوسالانه آگاه بودیم اما به دلیل موقعیت زمانی بسیار بد اطلاع‎رسانی به دلیل تعطیلی دانشگاه‎ها، تابستان و شرایط خبری حاکم بر جامعه و مهلت بسیار محدود که عملاً سه ماهبود و با توجه به آسیب‎شناسی نسل‎های تصویرگری که ممکن بود واکنش‎های متفاوتی به این رویداد نشان بدهند، در بهترین حالت، انتظار دریافت 2000 اثر را داشتیم که این عدد به 3400 رسید، یعنی 3400 عنوان اثر که هر یک شامل دو تا پنج فریم بودند و در عمل 13000 فریم اثر به دبیرخانه رسید. عامل دوم هم مشکل روش ثبت‎نام و ارسال آثار بود؛ این اولین دوسالانه‎ای بود که از طریق وبسایت دبیرخانه دوسالانه‎ها و به روش آپلود فایل، ثبت اثر می‎کرد که هم به به‎دلیل مسائل فنی و افزایش ترافیک در روزهای آخر و هم به دلیل سرعت پایین اینترنت در ایران، به عامل منفی ورود به دوسالانه تبدیل شده بود. البته این مشکلات خیلی جدی نبود اما به هرحال تصویرگران را در هنگام آپلود آثارشان به سختی انداخت. این موضوع انتخاب آثار را هم دشوار کرد چراکه در حالت سنتی اصل اثر دریافت و براساس آن داوری می‎شود اما در این شیوه ما باید از روی پرینت‎هایی با ابعاد نسبتاً کوچک داوری می‎کردیم و این پیچیدگی کار را بیشتر می‎کرد؛ چراکه وقتی اثری را انتخاب می‎کردیم به این موضوع هم باید فکر می‎کردیم که آیا اصل اثری که قرار است روی دیوار برود از کیفیت لازم برخوردار است یا نه! بارها هم مجبور شدیم برای درک بهتر آثار، فایل‎هایشان را باز کنیم و با دقت بیشتری آنها را بررسی کنیم. بررسی این آثار در سه روز کار فشرده و دشواری بود. ما تمام سعی خود را کردیم تا با وجود این فشردگی، کاری نادیده نماند و برای همین هم بارها و بارها لیست ثبت‎نام و آثار ارسال شده را با هم تطبیق دادیم و آثار را مرور کردیم. هیچ اعتراض و گله ای را هم ندیده نگرفتیم و با این که رسماً انتخاب آثار در سه روز انجام شد، اما تا همین اواخر مدام با تلفن و ایمیل کارهایی که به گمان من یا دوستان دیگر می‎توانست وارد شود را بارها بررسی کردیم.

.
- برگزاری دوسالانه بعد از 11 سال به طبع بر اهمیت و جایگاه آن نزد تصویرگران افزوده است به طوری که بسیاری از تصویرگران حضور در آن را در تکوین هویت و جایگاه هنری خود مهم می‎دانند و به همین خاطر تعدادی از آنانی که کارشان انتخاب نشده است دلگیر و ناراحتند و برخی مسائل و ملاحظات را عامل آن می‎دانند. برای شفاف‎سازی می‎شود شرایط حاکم بر انتخاب آثار را بیشتر توضیح دهید؟

.

ببینید من قبل از شروع کار از دوستان هیئت انتخاب خواهش کردم در انتخاب‎های خود دو نکته را در نظر بگیرند: اول واقع‎بین باشند و خوب و بد تصویرگری معاصر ایران را در نظر بگیرند و دوم با توجه به همین واقع‎بینی تا جایی که امکان دارد سختگیری کنند. این سختگیری به این معنی نبود که یک نوع زیبایی‎شناسی خاص داخل شود و آثار یکدست شوند، بلکه قصد این بود که آثار، هم وزن شوند یعنی از همۀ سلیقه‎ها و طیف‎های مختلف تصویرگری ایران، بهترین نمونه‎ها انتخاب شود.

.

با این وجود این عامل سختگیری که من دلایل زیادی برای لزومش دارم در سه بخش مختلف مسابقه، به نسبت لازم تغییر می‎کرد. بیشترین سختگیری را در بخش جهان نورها و سایه‎ها اعمال کردیم چراکه در آنجا به دلیل آزادی در خلق اثری فارغ از محدودیت‎های آثار سفارشی، از تصویرگر انتظار بالایی داشتیم ولی در بخش کتاب و استعدادهای جوان این سختگیری را کاهش دادیم، چراکه در تولید کتاب به عامل دخالت عوامل نشر در کار تصویرگر آگاهیم و در بخش استعداد جوان هم به طور طبیعی نمی‎شد با همان معیارهایی که برای تصویرگران حرفه‎ای داریم به بررسی آثار بپردازیم.

.

اما یک مشکل بسیار مهم داشتیم و آن اینکه تصویرگران حرفه‎ای و جوان ما در سال‎های اخیر، به معیارهای ورود به مسابقه‎های مختلف عادت کرده‎اند درحالی که ما قصد داشتیم در دوسالانۀ ششم معیارهای جدیدی را بنا کنیم یا دست‎کم برای رسیدن به آن معیارها، تلاش کنیم؛ معیار امتیاز کیفیت بدون درنظر گرفتن ژانر و گرایش تصویرگری. به علاوه تعداد شرکت‎کنندگان در هر دو سطح حرفه‎ای و آماتور، زیاد بود و باید معیاری را که گفتم، همه‎جا و برای همه به کار می‎بردیم. بنابراین طبیعی است که با کمال تأسف هم دوستان حرفه‎ای و هم دوستان جوان‎ترمان آزرده شده باشند که برای همه ما سخت و تلخ است، اما بالاخره باید یک جایی این جدیت را به جان تصویرگری معاصرمان انداخت تا کف استاندارد را بتدریج بالا ببریم.

.

مجموعۀ اینها و آگاهی از برخی نگرش‎ها باعث ایجاد فضایی دشوار و پر از مسئولیت شد. امروز که داریم صحبت می‎کنیم حدود سه هفته از انتخاب آثار می‎گذرد و با وجود اتمام آن مرحله هنوز هم در دبیرخانه داریم کارها را بررسی می‎کنیم که نکند به دلیل تعداد زیاد کار از اثر یا موضوعی غافل شده باشیم. اما هرچه بیشتر بررسی می‎کنیم به لطف خدا نشانی از ضایع شدن حق شرکت‎کنندگان ندیده‎ام.

.

بگذارید تأکید کنم که من همانطور که از امانتداری و عدم اعمال سلیقۀ هیئت انتخاب آثار دفاع می‎کنم، به همان اندازه هم حق می‎دهم که کسی به بعضی نتیجه‎های این گزینش اعتراض کند. از اعتراض‎هایی که ممکن است برحسب عادت یا نگاه غلط هنرمند به‎خودش ناشی شود بگذریم، ممکن است کسی به برآیند این انتخاب آثار در یک جاهایی معترض باشد و اعتراضش هم قابل بحث باشد. تصور نمی‎کنم نوع بشر بتواند به اتکای دانش و فهم خودش قضاوت بی‎نقص داشته باشد. اما آنچه من از آن مطمئنم این است که اعضای هیئت انتخاب آثار به یک موازنۀ سلیق‎های مفید رسیدند که هم فراتر از سلیقۀ شخصی‎شان بود و هم فراتر از سلیقه‎های طیفی. در عمل هم هر چه گذشت دوستان داور، بیشتر به این معیار کیفیت فراتر از سلیقه نزدیک شدند و به همین دلیل بارها کارها را مرور کردند و در هر سرندی، تعداد بیشتر اثر به دوسالانه راه دادند.

.
- یکی از بحث‎های داغ، انتخاب هیئت انتخاب آثار بود و در گفتگوی پیشین، شما در دفاع از منطق خود در انتخاب آنان دلایلی را آوردید. اکنون پس از این مرحله آیا روند کار طبق پیش‎بینی‎های‎تان بود؟

.

بهتر از چیزی بود که فکر می‎کردم.

.

.
- یعنی فضا برای هر نوع سلیقه‎ای باز بود؟

.

فضا کاملاً باز بود و هیچکدام از داوران سلیقۀ شخصی خود را اعمال نکردند. همگی به شدت واقع‎گرا و بدون هیچ حب و بغض و پیشداوری و جهت‎گیری در جلسه‎ها شرکت کردند. همانطور که قبلاً هم گفتم این را پیش‎بینی می‎کردم اما باید بگویم بیش از توقع من درخشیدند و منصفانه عمل کردند.

.

.
- برخی از شرکت‎کنندگان این نقد را مطرح می‎کنند که توضیح شما در مورد جهان نورها و سایه‎ها باعث شد چنان گستره‎ای از موضوعات باز شود که انگار هر اثری را می‎توان به آن مربوط دانست و این باعث افزایش تعداد آثار ارسالی شد و حالا که کارهای زیادی رسیده، شما مجبور شدید با سختگیری بیشتری آثار را انتخاب کنید.

.

من هم بخشی از این حرف‎ها را از چند نفر شنیده‎ام که چون کمبود جا داشتیم سختگیری بیشتری کردیم اما من اطمینان می‎دهم اگر تعداد کارهای خوب آنقدر زیاد بود که مجبور می‎شدیم آثار را به صورت سه طبقه به دیوار نصب کنیم، این کار را می‎کردیم. درست است که من برای دوستان هیئت انتخاب در ابتدای کار یک سقف مشخص تعیین کردم اما در عمل نه آنها منتظر تمام شدن سقف تعداد بودند و نه من به آنها فشاری آوردم که ظرفیت ما از نظر تعداد تمام شده است. بنابراین اگر اثری وارد نشده است از نظر کیفیت در سطح مناسب نبوده است.

.

در مورد جهان و نورها و سایه‎ها هم نگفته بودم هر کاری با هر موضوعی می‎تواند شرکت کند. من گفته بودم که جهان نورها و سایه‎ها می‎تواند دو حیطۀ فیزیکی و متافیزیکی را در بر بگیرد. هم می‎تواند نور و سایه را به واقعیت عینی بدل کند و هم می‎تواند وارد جهان افسانه‎ها و خیال و حتی اوهام بشر شود. من برای هیئت انتخاب هم تشریح کردم که با توجه به توضیحاتی که داده‎ام موضوع را به چه ابعادی می‎توانند در نظر بگیرند و حتی از بعضی کارهای که از نظر موضوعی جای دفاع داشت دفاع کردم اما به هر حال تعدادی از آثار بودند که هیچ ربطی با موضوع نداشتند و کنار گذاشته شدند.

.

اما من هم گله ای دارم از برخی دوستان تصویرگر که فکر کرده بودند می‎توانند با دوسالانه و قوانین آن شوخی کنند به طوری که فریم‎هایی از یک کتاب را برای بخش نورها و سایه‎ها فرستاده بودند و فریم‎های دیگر از همان کتاب را برای بخش کتاب شرکت داده بودند. جهان نورها و سایه‎ها به این معنی نبود که هر اثری که داریم بفرستیم و شانسمان را امتحان کنیم. طبق فراخوان تصاویر آن باید مستقل و بدون اتصال روایی باشند و تصاویر یک کتاب حتی به صورت تک فریم با دیگر تصاویر آن کتاب اتصال روایی دارند، حتی اگر برای داستان‎های مستقلی که در یک کتاب چاپ شده‎اند باشند باز هم با هم اتصال ماهوی دارند.

دوستان باید بدانند که فراخوان در حکم یک قرارداد دو طرفه است که برای برگزارکننده و شرکت‎کننده تعهداتی را ایجاد می‎کند و باید از نظر اخلاقی و حقوقی به آن پایبند باشند.

من در نحوۀ شرکت‎کردن بعضی تصویرگران در دوسالانه گاهی رفتار کسانی را دیدم که در چند بانک، همزمان حساب باز می‎کنند تا بلکه یکجایی برنده شوند. مطمئن باشید هرجا این بی‎احترامی به حرفه تصویرگری را دیدم، برخورد کردم.

.
- در جایی گفتید که یکی از مسائل در حین داوری اختلاف زیاد بین دو سطح بود یعنی طیف کارهای خوب تا بد. آیا این اختلاف به صورت سنتی بین حرفه‎ای‎ها و آماتورها بود یا اینکه می‎توانیم امیدوار باشیم دوسالانه استعدادهای جدید قابل اتکایی را شناسایی کرده باشد؟

.

با وجودی که خیلی متوجه این موضوع بودم ولی ترجیح می‎دهم قضاوت نهایی را تا وقتی من هم مثل یک تماشاگر کارها را روی دیوار می‎بینم، به تأخیر بیندازم. اما برای اینکه سؤال شما را بی‎جواب نگذاشته باشم تأکید می‎کنم آن چیزی که در دوسالانه دیده می‎شود همان چیزی است که ظرف این سال‎ها دیده‎ایم و اتفاق خیلی خاصی نیفتاده است با این تفاوت که در سه چهار سال اخیر استعدادهایی به تصویرگری آمده‎اند که باعث شده‎اند کمتر اسم‎های تکراری در تصویرگری یکه تازی کنند. منظورم این است که دوسالانه هنوز یک اتفاق جدید نیست، یک دستچین نسبتاً جدید از همان چیزی است که این سال‎ها دیده‎ایم. ما نمی‎توانیم ادعا کنیم که در دوسالانه تصویرگر و تصویرگری خلق کرده‎ایم. ما از میان آثار رسیده، با معیارهایی، بهترین‎ها را انتخاب کرده‎ایم. اگر یک وقتی کسی گفت که این کارها که همان جنس تصویرگری مرسوم را نمایندگی می‎کنند، من هم خواهم گفت که حق دارد، چون جریان جاری، مسلط و مد روز را باید بتدریج به‎روز و اصلاح کرد. به همین ترتیب اینکه چقدر به کشف استعداد جوان برسیم  هم بستگی به رأی نهایی هیئت داوران دارد و باید صبر کنیم و در نمایشگاه به پاسخ برسیم. از بخش کتاب انتظار شگفتی ندارم چون مرور آثار منتخبی است که دیده‎ایم، اما بخش جهان نورها و سایه‎ها به دلیل آزادی همۀ تصویرگران از قید سفارش دهنده و بخش استعداد جوان هم به دلیل حضور آثار جوانانی که تاکنون فرصت دیده شدن نداشته‎اند، سرزندگی و جذابیت بیشتری خواهند داشت.

.

- دورۀ زمانی شرکت در بخش کتاب ده سال گذشته در نظر گرفته شده بود. فراوانی شرکت کتاب در پنج سالۀ اول بیشتر بود یا نیمۀ دوم؟

.

از نیمۀ اول خیلی کم بود و این طبیعی است. ما هم در طراحی اول فراخوان به دلیل کنترل تعداد آثار ارسالی و با توجه به اینکه بسیاری از هنرمندان جنس طراحی‎شان نسبت به قبل عوض شده است و قطعاً اگر بخواهند شرکت کنند کارهای اخیرشان را شرکت می‎دهند، نیمۀ دوم این دهه را در نظر گرفتیم. اما در شورای سیاستگذاری تأکید شد که با وجود این دو نکته بازهم دورۀ 10 ساله در نظر گرفته شود تا دست تصویرگران برای شرکت باز باشد.

.

- استقبال تصویرگران شناخته‎شده و با سابقه از دوسالانه چگونه بود؟

.

طبق فهرست اسامی دبیرخانه، نزدیک به 90 درصد تصویرگران حرفه‎ای در بخش رقابت شرکت کردند بدون اینکه ما کاری از آنان بخریم یا در بخش مهمان دعوتشان کنیم، و این بسیار ارزشمند است و برای شخص من از هر چیزی شیرین‎تر بود. در مجموع استقبال همۀ دوستان ما چه حرفه‎ای‎ها و چه آماتورها و جوانان عالی بود و راه پیدا کردنشان هم تنها براساس معیار کیفیت اتفاق افتاد. بودند افراد باسابقه‎ای که آثارشان راه پیدا نکرد و جوانان گمنانی که توانستند حضور پیدا کنند. امیدوارم دوستان در هنگام قدم زدن در نمایشگاه منصفانه به این نتیجه برسند که ما فقط به کیفیت خوب فکر کردیم.

.

ادامه دارد