علی هاشمی شهرکی دبیر علمی ششمین دوسالانۀ تصویرگری تهران است. با او به گفتگو نشستیم تا از جزئیات برگزاری بخش جنبی دوسالانه با عنوان «دنیای جدید تصویرگری» که مربوط به اوست آگاه شویم.

- آقای شهرکی در گفتگو با دبیر جشنواره، با کلیتی از بخش جنبی آشنا شدیم. اما می‎خواهیم جزئیات برنامه و اجرای آن را از زبان شما بشنویم.

ما برای این بخش 10 رشتۀ تصویرگری شامل تبلیغات، انیمیشن، بازی رایانه‎ای، مطبوعات، کمیک استریپ، استوری بورد، تصویرسازی علمی  ـ  آموزشی، پوستر و جلد و تصویرسازی برای محصولات فرهنگی و هدایا را که در کشور فعال هستند را انتخاب کردیم تا آنها را به عنوان ژانرهای دیگر تصویرسازی به غیر از تصویرسازی کتاب، به مخاطبان داخلی معرفی کنیم و از طرف دیگر نشان دهیم که در بین دوسالانۀ پنجم و ششم، تصویرگری در چه حیطه‎هایی رسوخ کرده و متبلور شده است، در چه جاهایی از آنها استفاده می‎شود و چه پیشرفت‎ها و تحولاتی داشته است. در این زمینه ما نمایشگاهی از نمونه‎های خوب و حرفه‎ای داخلی و خارجی این ژانرها ترتیب خواهیم داد که افتتاحیۀ آن 18 آبان ماه خواهد بود. همچنین برای دست یافتن به بحث‎های کارشناسانه در این زمینه اقدام به برگزاری مجموعه نشست‎هایی با حضور متخصصان و فعالان این ژانرهای تصویرگری کردیم. نتیجۀ این نشست‎ها این بود که برخی از این ژانرها مانند کمیک استریپ و مطبوعات شاخه‎های از هنر تصویرگری اند و برخی دیگر مانند تبلیغات، انیمیشن و بازی رایانه ای میان رشته ای اند و از تصویرگری مدد می‎گیرند. مجموعۀ این گفتگوها به صورت خلاصه در بولتنی منتشر خواهدشد و به امید خدا در آینده مشروح آنها را در قالب یک کتاب عرضه خواهیم کرد. این شروع کار است و به طور قطع نیاز به مطالعۀ تخصصی و جمع‎آوری منابع بیشتر داریم. ما احتیاج داریم که ساز و کار این رشته‎ها را بهتر بفهمیم تا بتوانیم به خوبی معرفی‎شان کنیم.

- به نظر می‎آید تعداد کمی از تصویرگران در این رشته‎ها فعالند!

اگر فقط کسانی را تصویرگر بنامیم که دارند کتاب تصویرگری می‎کنند، بله آنها بسیار کم در این رشته‎ها فعالند  اما اگر نام افرادی را هم که در این رشته‎ها کار می‎کنند تصویرگر بنامیم، آن وقت می‎توانیم بگوییم تصویرگران زیادی داریم که در این رشته‎ها فعالند. این هنرمندان هم در کار خود از خلاقیت تصویری و ساز و کار تصویرگرانه در خلق تصویر بهره می‎گیرند اما به دلیل نگاه موجود، به عنوان تصویرگر شناخته نمی‎شوند و خودشان هم خود را تصویرگر نمی‎دانند. یکی از اهداف برگزاری این بخش و نشست‎های تخصصی هم همین است که شروعی باشد برای اینکه این دوستان خود را تصویرگر بدانند و در فعالیت‎های تصویرگران شرکت کنند.

- چشم‎اندازتان از این حرکت و رویکرد چیست؟

ببینید در هر شاخه‎ای از هنر وقتی هنرمندانش جمع شوند و گروه و انجمن تشکیل دهند این باعث می‎شود آنها نسبت به کار خود جدی‎تر شوند و به طبع، آن هنر در جامعه جدی‎تر گرفته شود. این باعث خواهدشد که فضای پیشرفت برای هنرمندان آن رشته باز شود و فعالیت‎های مستمرتر و تخصصی‎تر شکل بگیرد و در عرصۀ بین‎المللی توان رقابت پیدا کنند. ما هر چه بیشتر بتوانیم فعالیت‎های نمایشگاهی و جشنواره‎ای، برگزاری سمینارها، تولید کتاب‎ها، مقاله‎ها، نقدها و غیره را افزایش دهیم به طبع زمینه‎های پیشرفت حرفه‎ای در این رشته‎ها فراهم می‎شود و قدم بعد هم می‎تواند برقراری ارتباط بین‎المللی و توجه به کارهای کلان‎تر و جدی‎تر باشد. ما فعلاً قدم اول را در این نمایشگاه برداشتیم تا اعلام کنیم که این واقعیت و اتفاق را در کشور دیده‎ایم و می‎خواهیم به شکل حرفه‎ای‎تر با آن روبرو شویم و به شکلی ساختارمند معرفی و تعریفشان کنیم. قطعاً در این مسیر، به کمک فعالان این رشته‎ها احتیاج داریم تا بتوانیم هر چه بیشتر آنها را تخصصی بشناسیم و منجر به معرفی تخصصی این شاخه های هنری شویم. بنابراین در قدم بعدی شناسایی این هنرمندان را در الویت داریم که باید از طریق ارتباطاتشان با انجمن و گردهم آمدن آنها اتفاق بیفتد. در ادامه پس از ساماندهی آنها برگزاری نمایشگاه‎ها، انتشار کتاب‎های تخصصی و دیگر فعالیت‎ها را برنامه‎ریزی خواهیم کرد.

یکی از بحث‎هایی که به تازگی مطرح کرده‎اید این است که این شاخه‎های تصویرگری و میان رشته‎ها به صورت گروه گروه تحت انجمن تصویرگران سامان داده شوند و انجمن به عنوان نهادی کلان‎تر، از آنان حمایت کند. روند اجرای این موضوع را چگونه پیش‎بینی می‎کنید و آیا برای آن ساز و کاری در نظر گرفته‎اید؟

این موضوع را یک روز که داشتم با آقای غریب‎پور صحبت می‎کردم به عنوان یک رویا مطرح کردم که روزی برسد که انجمن تصویرگران به یک خانۀ بزرگ برای تمام حوزه‎ها و رشته‎های مختلف زیرمجموعۀ تصویرگری تبدیل شود و این رشته‎ها با ایجاد انجمن‎های مستقل، در آن فعالیت کنند.

تصورم چیزی مانند خانۀ سینما است که در آن انجمن‎های متعددی از افراد شاغل در بخش‎های مختلف تولید فیلم حضور دارند. البته این یک رویای بلند مدت است و اتفاقی است که از الان نمی‎توان برای آن ساز وکاری تعریف کرد زیرا ملزم به این است که قبل از هر چیز هنرمندانی که در این حوزه‎ها کار می‎کنند به سمت جایی مانند انجمن تصویرگران بیایند و گروه‎های خود را تشکیل دهند و در درون خود فعالیت‎هایشان را برنامه‎ریزی کنند و به صورت مستمر فعالیت کنند تا جایی که جمعیتشان به جایی برسد که بتوانند انجمن تشکیل دهند؛ مثلاً انجمن تصویرگران برای انیمیشن، انجمن تصویرگران برای بازی رایانه‎ای، انجمن تصویرگران مطبوعات، انجمن تصویرگران علمی– تخیلی و غیره. چنین انجمن‎هایی در دنیا خیال نیست و در مطالعاتی که داشتیم انجمن تصویرگران گیاهان یا انجمن تصویرگران پزشکی وجود دارند که تصویرگرانی که از گیاهان یا برای کتاب‎های پزشکی تصویرسازی می‎کنند در آن عضو می‎شوند. پس ما هم در کشورمان می‎توانیم چنین کاری را در ابعاد کوچک‎تر انجام دهیم.

من واقعاً امیدوارم که این رویا روزی به واقعیت بپیوندد و هر کسی که در رشتۀ کاری خودش در تصویرگری فعال است، حالا با هر اسمی را روی آن می‎گذارد: هنر، هنر- صنعت یا هنر– فن فرقی نمی‎کند؛ چون در ساختار ایجاد و خلق تصویر فعالیت می‎کند زیر یک سقف و در فضای حمایتی خانۀ تصویرگران گردآید و باعث پیشرفت رشتۀ خود شود.

- آیا در رشته‎های دیگر هنر تجسمی مثل نقاشی و گرافیک هم می‎توان چنین دسته‎بندی و سازماندهی‎ای را در نظر گرفت؟

نقاشی یک هنر ناب محسوب می‎شود بنابراین نمی‎توان برایش دسته‎بندی کاربردی در نظر گرفت و هرجا که وارد حیطۀ کاربردی و دریافت سفارش شود رسماً وارد تصویرگری می‎شود. اما در گرافیک شاخه‎های متعددی وجود دارد که می‎تواند براساس کارکردها و محصولات نهایی تعریف شوند مانند گرافیست‎هایی که برای بسته‎بندی کار می‎کنند، گرافیست‎هایی که طراحی پوستر می‎کنند، گرافیست‎های مطبوعاتی و غیره. پس اگر گرافیست‎ها بخواهند از این زاویه به موضوع نگاه کنند می‎توانند برای هر کدام انجمنی مستقل تشکیل دهند.

- بسیار خُب، حالا اگر بخواهیم با نگاهی انتقادی این قضیه را بررسی کنیم یکی از پرسش‎هایم این است که آیا واقعاً چنین کاری لازم است. یعنی آیا جدا کردن نهادی این رشته‎ها از هم، باعث بهبود و پیشرفت می‎شود یا باعث آسیب! منظورم این است که آیا این کثرت‎گرایی باعث نمی‎شود آرمان‎های کلان یک شاخۀ هنری -که شاید در سایۀ وحدت اجزای آن باید به ثمر برسد- به ثمر نرسد؟

ببینید وقتی از تشکیل فضایی به نام خانه می‎گوییم به طور منطقی ساز و کارش چنین خواهدبود که هیئت مدیرۀ آن باید منتخب انجمن‎های زیر مجموعه‎اش باشد؛ یعنی همۀ انجمن‎ها در آن دخیل باشند. پس به طبع در این ساختار در عین به وجود آمدن کثرت، وحدت نیز شکل می‎گیرد. پس اگر جایی به نام خانۀ تصویرگران وجود داشته باشد که همۀ شاخه‎های تصویرگری در آن عضو باشند این نباید منجر به گسستگی شود بلکه باید وحدتی بزرگ‎تر را به وجود بیاورد. اما نکته‎ای که وجود دارد این است که باید ببینیم اصلاً از سوی خود هنرمندان چنین نیازی احساس می شود و آیا از این طرح استقبال می‎کنند!

همان‎طور که گفتم فاز اول می‎تواند تشکیل گروه باشد و در ادامه انجمن‎ها تشکیل شود. در این حالت مستقل خواهندبود و می‎توانند با گرد هم آوردن ریش سفیدان خود، جدی‎تر به حرفۀ خود بپردازند و برای برنامه‎ریزی و ایجاد آینده‎ای بهتر برای حرفۀ خود اقدام کنند. در این بین از حمایت‎های کلان‎تر خانۀ تصویرگران بهره‎مند شوند.

دلیل این گروه‎بندی، افزایش توانمندی و امکانات است. یک مجموعه مانند انجمن تصویرگران در طول سال نمی‎تواند برای همۀ این رشته‎ها برنامه اجرا کند ولی اگر مستقل باشند می‎توانند خودشان برای خودشان برنامه‎ریزی کنند و حتی در سطح بین‎‎المللی فعالیت کنند.

- ممنون. فکر می‎کنم فعلاً بحث در این زمینه تا همین جا کافی باشد و ادامۀ آن را بگذاریم برای فرصتی دیگر. اگر در مورد بخش جنبی و علمی دوسالانه ناگفته‎ای دارید بفرمایید.

من فقط یک آماری می‎خواهم در مورد تعداد آثار دنیای جدید تصویرگری بگویم که در کل در این 10 رشته، تعداد 150 تابلو بر دیوار گالری آیینۀ مجموعۀ صبا قرار می‎گیرد که هر یک از این تابلوها با ابعاد 100 در 70 سانتیمتر متشکل از چند تصویر خواهدبود که در مجموع 1011 اثر را به نمایش درخواهند آورد. از این تعداد 565 اثر مربوط به هنرمندان ایرانی و بقیه مربوط به هنرمندان خارجی‎اند.

***

اطلاعات ضمیمه در مورد نشست‎های برگزار شدۀ بخش جنبی و اصلی:

- کاربرد تصویرسازی در کمیک استریپ و استوری برد، با حضور سعید رزاقی، حسن نوزادیان، سپهر محمد افغان و علی کیانی

- کاربرد تصویرسازی در تبلیغات، با حضور هومن مرتضوی، حسین خطیبی، حمیدرضا بیدقی، هومن اخوین، تهمتن امینیان و علیرضا مصطفی‎زاده.

- کاربرد تصویرسازی در طراحی جلد و پوستر، با حضور فرشید مثقالی، بهزاد غریب‎پور، فرزاد ادیبی، کیانوش غریب‎پور و آرش تنهایی.

- کاربرد تصویرسازی در مطبوعات، با حضور محمدعلی بنی‎اسدی، محمدرضا دوست محمدی، جمال رحمتی و علی هاشمی شهرکی.

- کاربرد تصویرسازی در بازی رایانه‎ای و انیمیشن، با حضور حسین صافی، امیرمحمد دهستانی، مسعود صفوی، امیرحسین فصیحی و سهیل دانش اشراقی.

- کاربرد تصویرسازی در طراحی منابع علمی و آموزشی، با حضور فریده شهبازی، کاظم طلایی، مجید ذاکری، عرفان خسروی و محمد حقانی.

نشست بخش اصلی

- نقد زیبایی‎شناسی تصویرگری معاصر ایران، با حضور فرشید مثقالی، کریم نصر، مهنوش مشیری، سحر ترهنده و علی هاشمی شهرکی.