
نگاهی به حضور تصویرگری ایران در جشنوارههای جهانی
۲۰ آذر ۱۳۹۶هدا حدادی- نام تصویرگری نوین ایران همیشه با جوایز و افتخارات بینالمللی همراه بوده است. از همان سالهای نخست تأسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و چاپ اولین کتابها، اولین جوایز بولونیا و براتیسلاوا و هانس کریستین اندرسن به تصویرگران ایرانی تعلق گرفته است.
این روند در سالهای بعد کمابیش ادامه مییابد. در برخی سالها به علت مسائل داخلی مثل انقلاب و جنگ روند شرکت تصویرگران ایرانی در رویدادهای بینالمللی کمرنگ میشود، اما به محض بهتر شدن شرایط و از سرگیری تولیدات ناشران دولتی و خصوصی در حوزهی کتاب کودک و نوجوان و فراهم آمدن خلق آثار مستقل از سفارشهای مناسبتی و ارزشی، حضور تصویرگران در فستیوالها و جشنوارهها پررنگتر و جدیتر میشود.
اواخر سالهای هفتاد و اوایل دهه هشتاد اوج روزهای افتخارآمیز تصویرگری در عرصهی بینالمللی است. بزرگترین جوایز مثل درخت طلای جشنواره براتیسلاوا و جایزهی بزرگ بلگراد و جایزهی افقهای ویژهی بولونیا به تصویرگران ایرانی میرسد.
بسیاری از تصویرگریهای قابل اعتنای ایرانی، در کتابهایی چاپ میشود که هرگز به دست مخاطب نمیرسد.
جایزه گرفتگان این عرصه، نام آشنایی برای کودکان و نوجوانان این سرزمین نیستند و جایزهها منجر به اتفاق خاصی در حوزهی کتاب و کتابخوانی نمیشوند.
در همین سالهاست که تصویرگری دچار آسیب بزرگی میشود و آن معضل مستقل پنداری بین تصویرگران پیشرو است. به این معنا که تصویرگرانی که میخواهند در جشنوارهها و نمایشگاهها بدرخشند این نکته را اصل قرار داده، با بیتوجهی به متن و داستان، تصاویری خلق میکنند که صرفاً زیبا و هنرمندانه است و ارتباطی به متن کتاب ندارد. این گروه از تصویرگران مدعی میشوند که نه یک تصویرگر بلکه یک آرتیست هستند و هر کاری که دوست داشته باشند فارغ از متن و محتوی انجام میدهند تا تصاویری زیبا خلق کنند.
البته آثار بسیار زیبایی در حوزهی تصویرگری خلق میشود، اما کتابها کاملاً نزد اندک مخاطب موجود شکست میخورند و این روند خود به خود به عنوان یک جریان انحرافی از ماهیت واقعی تصویرگری پس از یک دهه جای خود را به جریانی سالمتر و متعهدتر میدهد.
در اواخر دهه هشتاد و در سالهای نود تصویرگران میدانند که برای موفقیت باید به اصول و قواعدی پایبند باشند که مخاطب و احترام به متن و محتوی در آن جای ویژهای دارد، برای خلق اثر هنرمندانه میتوانند روایت خود را در تکمیل متن به اثر تزریق کنند، اما نمیتوانند متن را نادیده بگیرند.
این سالها، سالهای رشد و ظهور نسل تازه و جدیدی است که اینترنت و رسانههای جدید دارد. بهسرعت با آنچه در دنیا میگذرد آشنا میشود و خود را تا جایی که میتواند با این روند هماهنگ میکند. جهان جدید، جهان تصویر است. پس تصویرگر جایگاه ویژهای در آن دارد.
نسل جدید نیز همچون گذشته در مجامع جهانی میدرخشد و جوایز متعدد و مهمی به دست میآورد. نسل جدید انرژی تصویری بیشتری دارد و رقابت سختتری نیز میان خیل فارغالتحصیلان دانشگاههای تازه تأسیس و آموزشگاههای متعدد هنری در جریان است. آسیبهایی مثل کپی کردن از تصاویر موجود در اینترنت، تصویرگریهای دیجیتال بدون پشتوانهی طراحی و مشابهت بسیار این آثار به یکدیگر در این دوره وجود دارد.
همچنان معضل ورود به بازار جهانی هست و تصویرگران انگشتشماری هستند که کتابهایشان در کتابفروشیهای دنیا توزیع شود. هنوز و پس از گذشت نیمقرن از ورود به تصویرگری نوین، ما در ایران یک (اریک کارل) نداریم که کتاب (کرم ابریشم شکمویش) به چهل زبان دنیا ترجمه و هزاران بار تجدید چاپ و بیش از میلیونها نسخه فروخته باشد.
جوایز و افتخارات سال گذشته تصویرگران ایرانی:
نرگس محمدی، سیب طلای دوسالانه براتیسلاوا برای کتاب «من یک گوزن بودم»
امیر شعبانیپور، جایزه «جزیره سبز» کنکور نامی 2017 برای داستان «طوطی و بقال»
هداحدادی، جایزهی مدال طلای آکادمی ادبیات کودک آمریکا برای کتاب «دختر طبل زن»
راهیافتگان به کاتالوگ بولونیا 2017:
فرشید شفیعی، حسن عامهکن، راشین خیریه و نرگس محمدی.
راهیافتگان به کاتالوگ شارجه 2017:
کیانوش غریبپور، میترا عبدالهی، فرشته نجفی، راشین خیریه، حسن عامهکن، رضا دالوند، علی دالوند، نرگس دلاوری، ربابه پیروزمهر، محبوبه یزدانی، فاطمه خسرویان، ریحانه کاشانیان، زینب امینی، نجمه مرادی و نسیم سرمدی.
راهیافتگان به کاتالوگ مسابقه فرفره طلایی 2017:
مهدی اشعری، محمد بررنگی، مریم حسننژاد، نجمه مرادیچادگانی، ناهید کاظمی، آذر تیموری و زهرا محمدنژاد.
فرشید شفیعی، آمنه اربابون، میثم موسوی، محمدعلی بنیاسدی، رضا دالوند، محبوبه یزدانی، حمیده خسرویان، نگین احتسابیان، میترا عبدالهی، حسن عامهکن، نرگس محمدی، غزاله بیگدلو، راشین خیریه و علیرضا گلدوزیان