گفت‌وگوی سایت هنر و ادب فارسی(لوح) با علی هاشمی شهرکی، مدیرعامل انجمن تصویرگران 

تصویرگر یا نگارگر؟ مساله این است 

 .

واقعیت این است که انجمن‌ها به این بهانه تاسیس شدند که باری را از دوش وزارت ارشاد بردارند؛ به این خاطر که این نهاد بخش زیادی از هنرهای تجسمی را حمایت می‌کند، حتی زمانی مجری برگزاری دوسالانه‌ها و نمایشگاه‌ها هم بود. اما در سیاست‌گذاری جدید قرار بر این شد که به این خاطر که تصدی‌گری دولت کم شود، تعدادی سازمان مستقل تعریف شوند که بتوانند امور مربوط به خودشان را پیش ببرند... 

 .

سرانجام مشکل بی مکانی انجمن به کجا رسید؟ باید منتظر خبر‌های خوب باشیم یا مشکل همچنان رفع نشده است؟

با پیگیری‌های جناب آقای سرسنگی ریاست خانه‌ هنرمندان، به احتمال فراوان به زودی در خانه‌ی هنرمندان2 که انجمن طراحان و انجمن گرافیک نیز در آن جا هستند منتقل خواهیم شد؛ اگر مشکلی پیش نیاید و مستقر شویم مشکل مکان انجمن به صورت موقت حل خواهد شد و حتی قول داده شده است که از طرف شهرداری امکانات بیشتری برای ما در نظر گرفته شود و فرصت‌های بیشتری برایمان فراهم شود.

 .

در این اتفاق بی مکانی که مطمئنا حتی اگر به صورت موقت هم باشد لطمات زیادی را به خود انجمن و فعالیت‌هایش وارد می‌کند، تقصیرکار چه کسی است؟ آیا ارگان یا ارگان‌های خاصی کم‌کاری کردند، چه حمایتی باید می‌شد که نشد؟

واقعیت این است که انجمن‌ها به این بهانه تاسیس شدند که باری را از دوش وزارت ارشاد بردارند؛ به این خاطر که این نهاد بخش زیادی از هنرهای تجسمی را حمایت می‌کند، حتی زمانی مجری برگزاری دوسالانه‌ها و نمایشگاه‌ها هم بود. اما در سیاست‌گذاری جدید قرار بر این شد که به این خاطر که تصدی‌گری دولت کم شود، تعدادی سازمان مستقل تعریف شوند که بتوانند امور مربوط به خودشان را پیش ببرند. در همان دوران، انجمن گرافیک، نقاشان، مجسمه و تصویرگران تاسیس شدند، قرار بر این بود که این انجمن‌ها متولی برنامه‌ها و جشنواره‌های خودشان نیز باشند و نهادهای مربوط تنها حمایت کنند و درگیر مسائلی که انجمن‌ها از آن‌ها برمی‌آیند نشوند. 

اگر این تامین بودجه و حمایت از سوی نهاد صورت نگیرد- همان‌طور که تا به امروز هم به صورت متمرکز صورت نگرفته است- خود انجمن‌ها می‌توانند در مسیر درآمدزایی قرار گیرند و به صورت خودکفا فعالیت اقتصادی انجام دهند؟

قرار نیست انجمن‌ها فعالیت درآمدزا بکنند؛ اگر انجمن فعالیت درآمدزا بکند عملا حق و حقوق هنرمندانی که زیر مجموعه‌ خود دارد را سلب می‌کند؛ مثلا اگر انجمنی شروع به منتشر کردن کتاب‌های تخصصی کند، اگر یکی از هنرمندان زیر مجموعه‌اش وارد آن صنعت یا شاخه‌ فرهنگی شود، برای خریدار، کتابِ انجمن نسبت به کتابِ شخص هنرمند مطمئن‌تر است؛ پس انجمن با رفتن در آن حوزه دارد حق کاری عده‌ای را از بین می‌برد. هر نوع فعالیت اقتصادی دیگر هم همین تاثیر را دارد.

 .

در حال حاضر خدماتی که انجمن تصویرگران به اعضای خود می‌دهد چیست؟

فعالیت انجمن تصویرگران مانند انجمن‌های مربوط دیگر به دو دسته تقسیم می شود؛ یکی فعالیت‌های رفاهی و دیگری فرهنگی، فعالیت‌های رفاهی شامل تامین بیمه، بیمه تکمیلی وحقوق بازنشستگی برای اعضا است. همچنین اگر اعضا مشکل حقوقی پیدا کنند انجمن‌ها مراجعی هستند که می‌توانند پیگیر مباحث حقوقی باشند، در این انجمن با توجه به این که فعالیت تصویرگران با سفارش دهنده است طبیعتا اگر اختلاف کاری بین هنرمند و سفارش دهنده‌اش به وجود آید، این انجمن است که می‌تواند کمک کننده باشد مشاوره حقوقی بدهد، حتی وکالتشان را بر عهده گیرد. برعکس این هم اتفاق افتاده است، به عنوان مثال ناشری که از دست فردی خاص شکایت کرده است. فعالیت‌های فرهنگی هم شامل اخبار و اطلاعات روز، از طریق وب سایت، ایمیل‌ها و شکل‌های دیگر به اعضا اطلاع رسانی می‌شود. برگزاری جشنواره‌ها، نشست‌های تخصصی، کارگاه‌ها و ورک شاپ‌ها هم در حوزه فعالیت‌های فرهنگی انجمن جای دارد. ضمنا انجمن تلاش می‌کند تا راه را برای شرکت تصویرگران در جشنواره‌های داخلی و به خصوص غیر ایرانی فراهم کند و همچنین هزینه‌های هنرمندان را کم کند.

 .

این امکانات آیا به این سمت هم می‌رود که فضای کاری برای هنرمندی که از لحاظ تخصصی و حرفه‌ای پیشرفت کرده است فراهم شود؟ به این معنا که بتواند ارتباط با ناشر یا مجلات پیدا کند؟

یکی از کارهایی که انجمن به صورت روتین انجام می‌دهد چاپ کتابی است به نام کتاب سال تصویرگران. کتاب سال تصویرگری کتابی مرجع است که هنرمندان را با آدرس، شماره تلفن و نمونه کارهایشان معرفی می‌کند. این کتاب به هنرمندان کمک می‌کند تا بازار برایشان به وجود بیاید، در حقیقت این کتاب پیکی است که در اختیار مراکز مختلف قرار می‌گیرد تا با دیدن کارهایشان به آن‌ها سفارش کار دهند. همین امکان از طریق وب سایت انجمن هم فراهم است. این روشی است که ما برای نزدیک‌تر شدن بازار کار به هنرمندان انجام می دهیم.

 .

عضوگیری انجمن چه‌طور صورت می‌گیرد؟ برای عضویت، هنرمندان باید چه مراحی را طی کنند؟ ملاک کار خوب است یا کار چاپ شده؟

عضویت انجمن قبل‌تر بر اساس کارهای چاپ شده صورت می‌گرفت؛ شخص باید تعداد مشخصی کار چاپ شده را به انجمن ارائه می‌داد و اگر تعداد آثار با قانون همخوانی داشت عضویت قبول می‌شد. این قانون چند وقت پیش تغییر کرد؛ علت تغییر هم این بود که به این نتیجه رسیدیم عده‌ای که کار چاپ شده ندارند حقشان نادیده گرفته شده درحالی که کارشان خوب است. از طرف دیگر کسانی به راحتی عضو می‌شوند که کیفیت کار خوبی ندارند، برای همین شورای بررسی آثاری تشکیل شد تا برای کسانی که درخواست عضویت در انجمن را دارند جلسه بگذارند و کارهایشان را بررسی کنند. خود این عضویت هم به دو صورت است: اعضای اصلی یا پیوسته و اعضای وابسته. اعضای وابسته هنوز کار حرفه‌ای نکرده‌اند یا به زبان دیگر وارد فضای حرفه‌ای نشده‌اند. ولی خوش ذوق‌اند؛ انجمن این افراد را عضو وابسته می‌کند و از زمان عضویت دو سال به آن‌ها مهلت می‌دهد که در این دوسال فعالیت کنند و نمونه کار ارائه دهند، اگر در این زمینه موفق باشند عضویت از حالت وابسته تبدیل به پیوسته می‌شود و اگر هم این‌طور نشود عضویت به صورت خودکار حذف خواهد شد. 

 .

مساله‌ای که خیلی از تصویرگران با آن روبه رو می‌شوند، میزان حق‌التصویری است که باید پیشنهاد دهند، و دریافت کنند، حتی در خود انتشارات مختلف هم رقم ها بسیار متنوع است، انجمن تعرفه‌ای ارائه نکرده است که بتوان به آن استناد کرد؟

در حدود سه سال پیش انجمن یک تعرفه به علاوه یک نمونه قرار داد منتشر کرد. به تمامی اعضا هم اطلاع رسانی کردیم که اگر بر اساس این قرارداد با ناشر وارد مذاکره شوید انجمن از لحاظ حقوقی شما را حمایت می‌کند و از طرف دیگر اگر با این قیمت‌ها کار کنید انجمن شما را از لحاظ حقوقی حمایت خواهد کرد. امروز با گذشت سه سال هیچ کدام از ناشران آن تعرفه را پرداخت نمی‌کنند. این تفاوت قیمت ها هم به خاطر نام و درصد شناخته شدن خود هنرمند است و همچنین بسته به کیفیت کار او متغیر است.

 .

آیا می‌توان با توجه به برداشته شدن مرز میان کاریکاتور و تصویرسازی، فرمول مشخصی تعریف کرد که تفاوت‌های کاریکاتور و کارتون را با تصویرسازی مشخص کند و از طرف دیگر حوزه‌های مختلف تصویرسازی را نشان دهد؟

چندین سال است که در انجمن پیرامون این مساله صحبت می‌شود و اولین قدمی هم که در این زمینه برداشته شده کتاب سالی است که به زودی فراخوانش را خواهیم داد. ما رشته‌های مختلف را در حوزه‌ تصویرگری، تقسیم بندی کردیم، تصویرسازی مطبوعاتی، طراحی کاراکتر، کمیک استریپ و طنز و حتی تصویرسازی علمی آموزشی اضافه شده است؛ اضافه شدن این‌ها به این خاطر است که کتاب، کارآمدتر باشد. از طرف دیگر به همه بگوییم که تصویرگری تنها این شاخه‌ای که برای عامه تعریف شده است، نیست.

 .

در حال حاضر یک تصویرگر شناخته شده آیا شرایط این را دارد که زندگی خود را از راه تصویرسازی بگذراند؟ و از جهت دیگر چه بسترهایی برای ارائه‌ کار او فراهم است؟

این سوال را به نحو دیگر من از شما می‌پرسم، آیا یک گرافیست می‌تواند با همین شرایطی که گفتید امرار معاش کند؟ جواب مثبت است و من به شخصه اعتقاد دارم اگر یک گرافیست می‌تواند پس یک تصویرگر هم می‌تواند. اگر یک گرافیست براساس سفارش‌های مختلف انعطاف‌پذیری دارد یک تصویرگر هم باید دیدگاهش مثل همان گرافیست باشد. اگر قرار باشد هر تصویرگری نگاه به خودش مثل نگاه یک نقاش به خودش باشد نمی‌تواند از پس هزینه‌ها برآید. چرا که نقاش تنها کارهای مشخصی را می‌تواند انجام دهد ولی از دیدگاه دیگر تصویرگر قبول می‌کند که کارش تصویرسازی است و چون از این راه درآمد دارد باید بتواند به شیوه‌های مختلف سلیقه‌های مختلف را پوشش دهد. تصویرسازی و گرافیک لازم و ملزوم یکدیگرند، گرافیست به تصویرگر احتیاج دارد تا بتواند ایده‌ خودش را تصویر کند. از طرف دیگر تصویرگر هم به گرافیست احتیاج دارد تا کاری که انجام داده است را تبدیل به یک محصول قابل ارائه کند چون اگر قرار نباشد که تبدیل به محصول شود همان نقاشی می‌شود.

 .

اگر تمامی این‌ها در یک تصویرگر وجود داشته باشد، با توجه به بستر این کار، می‌توان او را یک هنرمند آزاد دانست که می‌تواند استودیوی شخصی خودش را داشته باشد و سفارش کار بگیرد؟

تصویرگر برای شناخته شدن ابتدا باید به خوبی خود را معرفی کند، برای هنرمند آزاد بودن ابتدا باید خوب شناخته شد، باید صدایت را بشنوند. تصویرگر می‌تواند از طریق وب سایت خود آثارش را به این و آن نشان دهند و اگر کارش را بپسندند به او سفارش می‌دهند. این مساله را طور دیگر هم می‌توان بیان کرد، اگر من تنها بخواهم و بتوانم که گل میخک بکشم و نتوانم گل رز بکشم هیچ وقتی کسی که گل رز می خواهد سراغ من نخواهد آمد. مگر چند نفر گل میخک می‌خواهند؟ اما اگر بتوانم گل‌های متنوعی بکشم آن وقت هر کسی هر گلی که بخواهد سراغ من می‌آید. 

 .

این اتفاق وظیفه‌ کدام بخش، خصوصی یا دولتی است؟ چنین ارگانی برای این مساله تعریف شده است؟

این وظیفه برعهده‌ آژانس‌هاست، چه در حوزه‌ گرافیک و چه در تصویرسازی که جزو هنرهای کاربردی هستند، خود کلمه‌ Freelance از این‌جا می‌آید که من در استخدام آژانسی نیستم. اگر چنین آژانس‌هایی موجود باشد آن وقت چنین کلمه‌ای معنای واقعی خودش را پیدا می‌کند.

 .

به نظر می‌رسد که این آژانس‌ها در حوزه‌هایی غیر نشر کتاب تا اندازه‌ای فعال هستند و خود انتشارات و گاه انجمن‌ها می‌توانند مانند یک آژانس عمل کنند. اگر تنها به حوزه‌ نشر نگاه کنیم آیا بستر کار هنری برای این تصویرگران که تا قبل از وارد شدن حوزه‌هایی مانند طراحی برای گیم، مدتی پیش متمرکز بر روی تصویرسازی کتاب کودک و یا حتی بزرگسال کار می‌کردند، فراهم است؟ 

اگر بخواهیم تنها از زاویه‌ نشر به این مساله نگاه کنیم، مطمئنا این بستر جوابگو نخواهد بود. اما اگر از زوایای مختلف بازار کار را بررسی کنیم بستر کاری فراهم است. اگر یک تصویرگر توانایی داشته باشد تصویرسازی تبلیغاتی کند، از طرف دیگر با تصویرسازی مطبوعاتی آشنایی داشته باشد، بتواند تصویرسازی کتاب کند، با طراحی جلد کتاب، طراحی پوستر و موارد این چنینی آشنا باشد و در کنار این‌ها قابلیت این را داشته باشد که کانسپت انیمیشن کار کند یا در حوزه‌ بازی‌های کامپیوتری فعالیت کند، به اندازه‌ کافی، کار برای او خواهد بود. به این‌ها اینفوگرافی و تصویرسازی علمی را هم اضافه کنید. حتی اگر سه مورد از مواردی که گفتم را هم داشته باشد باز گستره‌ کاری اش زیاد است.

 .

خود انجمن در کلاس‌های طراحی‌ و تصویرسازی‌اش به این مساله توجه می‌کند؟