به بهانۀ نمایشگاه جهان کمیک
۰۹ آبان ۱۳۹۵مجید کاظمی
همانطور که میدانیم دنیای «کمیک» یا «پینما» فقط به کودکان اختصاص ندارد.
دنیای کمیکبوکها جهان پر راز و رمزی است که امروزه عرض و طول گستردهای پیدا کرده و با سازماندهی گسترده، انجمنهای هنری، تکنیسینهای خوشفکر و دنیای اقتصادی پیچیدهاش جهانی مستقل یافته است.
همانطور که میدانیم دنیای «کمیک» یا «پینما» فقط به کودکان اختصاص ندارد. دنیای کمیکبوکها جهان پر راز و رمزی است که امروزه عرض و طول گستردهای پیدا کرده و با سازماندهی گسترده، انجمنهای هنری، تکنیسینهای خوشفکر و دنیای اقتصادی پیچیدهاش جهانی مستقل یافته است. این جهان جذاب و خوشآب و رنگ توانسته جذابیتهای تازهای را در مدیومهایی چون سینما یا تبلیغات و یا دنیای بازی به بوته آزمون بگذارد. لازم به توضیح است اگر در گذشته این فرایند جذاب و مهیج توسط دو نفر همکار نویسنده و طراح خلق میشد، امروزه این فرایند توسط سازمانهای بزرگ و تحت سرپرستی عوامل هنری و اجرایی گستردهتری تولید و منتشر میشود. در واقع امروز شاهد هنر و صنعت کمیک هستیم.
ولی آیا این جهان عجیب و گسترده جوابی برای نیازهای فرهنگی یک ملت دارد؟ آیا میتواند جای مدیومهای دیگری ادبی مثل کتاب و یا مدیومهای سرگرمکننده مانند سینما را بگیرد؟ جواب اینجاست که کمیکها چه در زمان نقاشان غارنشین و چه در زمان طراحان قرن هجدهمی مانند «رادولف تافر» و یا هنرمندان متأخرتری چون هِرژه (طراح تَنتَن) و فرانک میلر (طراح شهر گناه) در جایگاه خود مستقل بودهاند و توانستهاند به قدرت رسانهها، کانونهای ادبی و همچنین دنیای تجسمی بیفزایند.
همانطور که مخاطبان آشنای ما میدانند مهمترین نمونۀ ایرانی کمیک، سفالینهای است از نقش بز که در پنج حرکت به سمت درختی میجهد و برگهای آن را میخورد. این تصویر بینظیر که از منطقۀ باستانی شهر سوخته به دست آمده مهمترین سند تاریخی در جهان و ایران باستان است. ولی چه حیف که این هنر (و یا به قولی صنعت) دیرآمده و برجای نمانده است. در واقع جریانهای ادبی و هنری در سدههای مختلف با مخالفخوانی به مبارزه با این هنر برآمدند و نیمه پر لیوان را نادیده گرفتند. نقد مخالفان این رشته در دهههای اخیر را در گفتگوهای دستاندرکاران زحمتکش فصلنامۀ پژوهشنامه، بهار و تابستان 75 و جواب دوستداران آن در همین نشریه را پیش از این دیدهایم.
اما دربارۀ نمایش جهان کمیک در هفتۀ تصویرگری ایران، اشارهای مهم وجود دارد که نمایشگاه «جهان کمیک» بررسی تاریخ کمیک نیست. بلکه نمایشی از استعدادها و تواناییهایی است که در برخی نمونهها شاهکارهایی بینظیر مینمایند. نمایشی نوآورانه و قدرتمند از تلاشهای فردی و یا کوششهایی است که گروهی کوچک داشتهاند و در پارهای به موفقیتهای بینالمللی دست یافته است.
از همگی علاقهمندان خواهش میکنیم تا نمایشگاه را مختص کتابهای کمیک ندانند و این نمایش را ترکیبی از آثار کمیک برای کتاب، سینما، انیمیشین، کلیپ و همچنین بازیهای موبایلی در نظر داشته باشند. با دقت در انتخاب آثار و هنرمندان ارجمند امیدواریم تا شاهد نمایشی بهتر و بزرگتر در آیندۀ نزدیک باشیم.
مجید کاظمی
نمایشگاهگردان بخش جهان کمیک، هفتۀ تصویرگری ایران
پاییز 1395