ویژه نامه نکوداشت

مصاحبه: مینا عبدی مراد

بسیاری از ما خاطرات مدرسه و کتاب های دبستان خود را به خاطرداریم. اما این کتاب ها تنها خاطرات مدرسه را با خویش حمل نمی کنند. پشت این برگ ها شاید روزهای زندگی آدم هایی نهفته است که با تمام احساس خویش نقش می زدند. منوچهر درفشه یکی از این مردمان است. او از زندگی پرفراز و نشیب خود می گوید.

آغاز راه

سال 1319 در تهران به دنیا آمدم. اولین معلم من به راستی پدرم بود. اولین نقش ها را در کنار او بر کاغذ زدم. شغل اصلی او گرچه مهندسی برق بود اما انسانی اهل ذوق و هنر بود به خوبی به خاطر دارم؛ پدرم شعر می سرود و نقاشی می کرد و به راستی نقش اصلی را در تربیت هنری من ایفا کرد. 1339 از دبیرستان رازی دیپلم طبیعی کسب کردم.

دانشگاه من

شاید 10 ساله بودم که پدرم مرا با کلاسهای علی اصغر پتکر آشنا کرد. آتلیه او نزدیک چهارراه جمهوری فعلی بود. گرچه بیش از چهار یا پنج جلسه این کلاس ها را تجربه نکردم اما همنشینی با این معلم برایم لذت بخش بود. پس از آن به صورت مداوم نقاشی می کردم. گرچه در رشته طبیعی تحصیل کردم پس از دبیرستان باز هم راه هنر پیش گرفتم. آتلیه محمد بهرامی اولین جایی بود که برای کار به آن مراجعه کردم. این آتلیه برای من مثل دانشگاه بود. سال 40 در این آتلیه که اسمش شرکت پارس بود شروع به کارکردم. شرکت پارس یکی از بزرگترین شرکت های تبلیغاتی تهران بود. مسئول شرکت آقای بهرامی از بهترین نقاش های زمان خود بود. دو سال در آن آتلیه به همراه بسیاری از هنرمندان آن روزگار مشغول به کار بودم که تعدادی از آنان بعدها به هنرمندان شهره ای بدل شدند.

آیدین آغداشلو، محمد احصایی، محلاتی، اصغر معصومی، بیوک احمدی، محمد تجویدی از دوستانی بودند که در آتلیه پارس با آنان همکار بودم. من معتقدم همه ما دین بزرگی به بهرامی داریم. همه ما چیزی از او آموختیم. بهرامی از استادان اولیه من بود.

تصویرگری کتاب درسی

بعد از شرکت پارس اول شرکت کاسپین و پس از آن شرکت گویا را برای کار انتخاب کردم. در این میان گاهی به ترجمه متون از فرانسه به فارسی می پرداختم. زبان فرانسه را از سال 1332در انجمن  ایران و فرانسه آموخته بودم. قصه بدین منوال ادامه یافت تا اینکه پس از انقلاب به استخدام اداره انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی درآمدم. این اداره رسالت چاپ و نشر کتابهای درسی را بر عهده داشت. کار من در این اداره تصویرسازی برای کتاب های درسی بود و سال ها بسیاری از طرح های کتاب های اول ابتدایی تا سوم راهنمایی  به دست من و دوستانم تصویر می شد.  

تصویرسازی برای کودکان همیشه برایم لذت بخش بوده و هست. ارتباط با دنیای آنها روح پاکی را در وجود انسان زنده میکند. تصور اینکه حتی کودکانی در دورترین نقاط کشور و در میان محرومترین روستاهای ایران تصاویرم را در کتابهای درسیشان ببینند برایم خیلی لذت داشت. هنگام نقش زدن، اندیشیدن به این موضوع که آنها با این تصاویر ارتباط برقرار می کنند، خیال پردازی می کنند و شاید با آن زندگی می کنند، برایم دلانگیز بود و همیشه به من نیرو می داد. همکاری با سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی از این جهت برایم حائز اهمیت فراوان بود.

بعدها وزارت آموزش عالی برای تهیه کتاب های خود ازما دعوت به همکاری کرد. پس از این دوره از فعالیت در وزارت آموزش عالی به تصویرگری کتاب های داستانی ایرانی و خارجی پرداختم.

کتاب محبوب من

طی سال های 58 تا سال 72 که در سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی فعالیت می کردم کتاب های زیادی را مصور کردم. در میان این کتاب ها، کتاب دینی راهنمایی را بیش از همه دوست داشتم. مؤلف این کتاب انسان فرهیخته ای به نظر می رسید. یادم می آید که دستنویس مطالب را برایم می آورد و من با کمال آزادی و طبق سلیقه شخصی برای آن ها تصویر می کشیدم. برای هر درس چند تصویرطراحی می کردم و او از میان آنها تصویر مطلوب را گزینش می کرد. این تصاویر با وجودی که در ابعاد کوچک چاپ می شد اما از بقیه برایم لذت بخش تر بود.

درباره تصویرگری برای کودکان

تصویرگری برای کودکان، کاری بسیار جدی و با ظرافت است. تصویرگری معاصر ما در بسیاری از موارد فاقد ظرافت های مورد نیاز کودکان است. به اعتقاد من تصاویر انتزاعی برای کودکان چندان قابل درک نیست، اما با این وجود، درمیان کتاب های کودک چنین تصاویری بسیار دیده می شود. تصویرگری به شیوه انتزاعی برای سنین بالاتر از 10سال، مناسبت محتوایی بیشتری دارد. کودکان زیر 10سال برای شناخت دنیای پیرامون به واقعیت نیازمندند. رنگ پردازی در آثار متعلق به این گروه سنی باید مطابق با طبیعت و منطبق نیازهای آموزشی و شناختی آنان باشد. آبستره برای ذهن کودک امری ناآشنا است. کودکان تصاویر واقعی را بهتر درک می کنند و با آن ارتباط ذهنی پویاتری برقرار خواهند کرد.